De huid is een heel belangrijk maar ook kwetsbaar orgaan. Bij stomadragers krijgt de huid rondom het stoma het soms zwaar te verduren. Er zit altijd een pleister op dit stuk huid geplakt, die er ook regelmatig voorzichtig vanaf wordt getrokken. En dan hebben we het nog niet gehad over de output die op de huid terecht kan komen. 45% van de mensen met een stoma heeft last van huidproblemen. Al kan dat cijfer nog veel hoger liggen omdat veel mensen het als normaal beschouwen. Horen huidproblemen automatisch bij een stoma? Nee! Al bij de eerste vormen van huidirritatie is het goed om advies te vragen bij je stomaverpleegkundige. Wel heeft je huid de eerste periode na aanleg van een stoma de tijd nodig om aan de nieuwe situatie te wennen.
Drie lagen
De huid bestaat uit drie lagen:
- De opperhuid (epidermis),
- De lederhuid (dermis),
- En het onderhuids bindweefsel (subcutis).
De bovenste laag, de opperhuid, bestaat voor het grootste gedeelte uit hoorncellen (keratinocyt). Deze cellen worden voortdurend opnieuw gevormd in de onderste laag van de opperhuid (de basale laag). De nieuw gevormde hoorncellen schuiven beetje bij beetje op naar de oppervlakte van de huid, doordat ze door de voortdurende aanmaak van nieuwe cellen naar boven worden geduwd. De opperhuid vernieuwt zich gemiddeld één keer per maand.
Stripeffect
Wanneer je een stomaplak van de huid aftrekt, gaat de bovenste laag hoorncellen mee. Je geeft hem een 'peeling'. Hierdoor worden er meer huidcellen afgetrokken dan erbij komen en wordt de huid dus dunner. Het is daarom erg belangrijk om je huidplak zo voorzichtig mogelijk te verwijderen. Doe je het toch te hardhandig en ontstaat er een rode geïrriteerde huid, dan noemen ze dit het 'stripeffect'. Van echte irritatie spreken we als de huid ook gaat jeuken, pijn gaat doen en zelfs nat wordt.
- Als je een erg gevoelige huid hebt is het daarom verstandig om een tweedelig systeem te gebruiken, zodat je de plak er niet elke dag af hoeft te halen.
- Mensen die prednison gebruiken, zullen vaker last hebben van een dunne en kwetsbare huid.
Onderzoek
Uit onderzoek (Ostomy skin study) blijkt dat 45% van de mensen met een stoma last heeft van huidproblemen. Mensen met een ileostoma (57%) en urostoma (48%) hebben een grotere kans op huidproblemen. (Bron afbeelding: Coloplast)
Lekkage
Veel mensen zijn zich hier niet van bewust, omdat ze denken dat het normaal is bij een stoma en dat huidproblemen er automatisch bij horen.
- Meer dan 80% van de mensen uit het onderzoek hadden geen hulp gezocht van bijvoorbeeld een stomaverpleegkundige. Terwijl er een hoop middelen en oplossingen zijn die huidproblemen kunnen verminderen of zelfs helemaal oplossen.
- Lekkage onder de huidplak is één van de meest voornaamste oorzaken (77%).
De huid moet wennen
Houd er rekening mee dat de huid van de beginnende stomadrager moet wennen aan de huidplak doordat de huid van het ene op het andere moment wordt afgesloten door het stomamateriaal (occlusie= afsluiting). Het normale regulatiemechanisme van de huid wordt verstoord en hierdoor kan huidirritatie ontstaan. Je kunt je voorstellen dat de huid onder de plak het transpiratievocht niet goed kwijt kan. De huid kan gaan verweken (maceratie). Soms ontstaan er kleine pukkeltjes of blaasjes die erg kunnen jeuken. Schrik hier niet van, de huid heeft tijd nodig om aan de nieuwe situatie te wennen! Er zijn overigens ook genoeg mensen waarbij de huid niet moeilijk doet door de permanente afsluiting.
De oorzaken van huidproblemen kunnen zijn:
- Lekkage of verkeerde opening. Huidirritatie kan komen als gevolg van lekkage of van een te groot of te klein geknipte opening, zodat de ontlasting of urine de huid kan irriteren. Bij het aanleggen van een stoma leg je de darm heel dicht bij de huid. En de huid is niet berekend op de agressieve darmsappen of urine. De huid rondom de anus en urinewegen is ingesteld op vocht eromheen. Let er dus bij het knippen van de opening op dat je hem maximaal 1-2 mm groter knipt dan de omvang van je stoma. Bij een colostoma mag dit groter zijn. (links is goed)
- Gebruik van irriterende producten. Ook kan het ontstaan door het gebruik van irriterende producten om de huid te reinigen zoals lijmoplosser of geparfumeerde/ desinfecterende zepen. Probeer zo min mogelijk irriterende producten te gebruiken en reinig je huid met lauw water en een gaasje. Gebruik het alleen als het echt niet anders kan of als je er geen geirriteerde huid van krijgt.
- Ontsteking haarzakje. Je kunt last hebben van folliculitis, dit is een ontsteking van het haarzakje. Je ziet dan een oppervlakkige speldenknop tot ongeveer zo groot als een erwt met pus gevuld blaasje, vaak doorboord door een haar en omgeven door een rode hof. Soms blijft het bij een grote pukkel, ook wel 'papel' genoemd. Meestal genezen ze spontaan, ze gaan kapot of worden opgenomen in de huid en verdwijnen.
- Allergie. Wat zelden voorkomt is een materiaalallergie. Je kunt dit testen door een klein stukje van de huidplak op bijvoorbeeld je arm te plakken. Als daar dezelfde irritatie ontstaat, is er mogelijk sprake van een overgevoeligheid of allergie. Hierbij is het raadzaam om contact op te nemen met je stomaverpleegkundige. Er zijn mensen die niet tegen de pleisterrand van de huidplak kunnen. Als je irritatie krijgt onder en rondom de pleisterrand (microporeuze kleeflagen), is het beter om voor een huidplak te kiezen die geheel uit hydrocolloïd bestaat.
- Infectie. Je kunt last hebben van een huidirritatie door een infectie van een bacterie, een schimmel (bijvoorbeeld de Candida Albicans) of een virus. Het gevolg van een infectie is altijd een ontsteking, waarbij ook vaak koorts ontstaat. Dit komt ook niet vaak voor en ook hierbij kun je het beste contact zoeken met je stomaverpleegkundige of arts, het kan bijvoorbeeld een gevolg zijn van een ander probleem in het lichaam.
- Eczeemvorming of wratjes. Op of rondom een stoma komt dit soms ook voor. Mensen met aanleg voor eczeem kunnen sneller problemen rondom de stoma krijgen dan mensen met een minder gevoelige huid.
- Voedingsmiddelen. Ook sommige voedingsmiddelen kunnen voor huidproblemen zorgen.
- Gevolg van ontstekingsziekte. Heb je een ontstekingsziekte en zweertjes op de stoma, dan kan dat duiden op een terugkeer van de ontstekingsziekte. Ook kunnen er bijvoorbeeld fistels ontstaan. (zie onder, foto met dank aan Wieke)
- Littekenvorming. Er kan littekenvorming ontstaat als hechtingen te lang blijven zitten (strictuur/ granulaatweefsel). Ook kunnen er irritaties ontstaan als er rondom je stoma, onder de huidplak, incisies zijn gemaakt. Zeker als je een convex plak gebruikt kan er een soort drukplek ontstaan. Je stomaverpleegkundige is de beste persoon die je hierbij kan helpen. (Foto's onder met dank aan Wieke)
- Wild vlees. En tenslotte kun je ook last krijgen van Keloïdvorming (wild vlees). Dit uit zich in bobbeltjes rondom de stoma. Het kan geen kwaad, maar kan lastig zijn met je huidplak en lekkages veroorzaken. Op advies van je arts of stomaverpleegkundige moet je dit voorzichtig aanstippen met zilvernitraat.
Lees de ervaringen van andere stomadragers met huidproblemen
Kijk hier voor de oplossingen bij huidproblemen
