De darmflora
Het menselijk maagdarmkanaal bevat meer dan 100 triljoen darmbacteriën, die samen ook wel de darmflora of darmmicrobiota worden genoemd. In aantal hebben we tienmaal meer darmbacteriën dan menselijke cellen. Welke soorten bacteriën en in welke samenstellingen ze voorkomen verschilt van persoon tot persoon. De darmflora van ieder mens is dus uniek, net als een vingerafdruk. Hierdoor is het moeilijk om te bepalen wat een “normale” of goede darmflora is. Wel is bekend dat de samenstelling van de darmflora bij een gezond persoon relatief stabiel “in balans is” en dat een lagere diversiteit van darmbacteriën gekoppeld is aan een groter gezondheidsrisico.
Verstoord
Wanneer de darmflora verstoord raakt, bijvoorbeeld door antibioticumgebruik, kan dit zelfs leiden tot aandoeningen als allergieën, inflammatoire darmziekten (de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa), overgewicht en het prikkelbare darmsyndroom. Het is in de meeste gevallen nog niet precies duidelijk of de verstoringen oorzaak of gevolg zijn van de aandoening.
Wat is probiotica?
Probiotica (van het Griekse pro bios: “ten gunste van het leven”) zijn producten die een hoge dosis levende micro-organismen bevatten die, wanneer in voldoende hoeveelheid toegediend, een gezondheidsbevorderend effect hebben. De meest voorkomende bacteriën die worden gebruikt als probiotica zijn lactobacillen en bifidobacteriën, maar ook bepaalde gisten en bacillen worden toegepast. Probiotica zijn een aanvulling op je voeding, het zijn geen medicijnen.
Hoe werken probiotica?
Probiotica kunnen de gezondheid van de mens op meerdere manieren beïnvloeden. Een van de belangrijkste functies is het herstel van de verstoring van de darmflora en de activiteit hiervan. Ook is gebleken dat sommige probiotische bacteriën in staat zijn ziekteverwekkers in hun groei te remmen, hun giftige stoffen te vernietigen of hun binding te remmen. Daarnaast kunnen probiotica een gunstig effect hebben op de darmbarrièrefunctie en op de gebalanceerde ontwikkeling en functie van het immuunsysteem.
De geschiedenis
Het gebruik van probiotica kent een lange geschiedenis:
- In de bijbel wordt al gesproken over de levensverlengende werking van zure melk.
- Al in 76 voor Christus adviseerde de Romeinse historicus Plinius het gebruik van gefermenteerde melk aan mensen met gastro-enteritis.
- In 1905 suggereerde de zoöloog en microbioloog Ilya Metchnikoff dat de Bulgaren hun hoge leeftijd te danken hadden aan de zeer regelmatige consumptie van Bulgaarse yoghurt. Metchnikoff gaf de bacteriën in de Bulgaarse Yoghurt de naam lactobacillen (L.bulgaricus).
- De basis voor de huidige yoghurtdrankjes met probiotica is gelegd door de Japanse arts Minoru Shirota. Hij kweekte in zijn laboratorium een melkzuurbacteriën (L.casei Shirota) die hij in 1935 commercieel op de Japanse markt bracht (Yakult).
Vele verschillende soorten
Er zijn inmiddels vele verschillende probiotica op de markt. Je kunt ze vinden in gefermenteerde melk- en yoghurtproducten, maar ook als voedingssupplementen beschikbaar in capsules, zakjes of potten.
Kwark en yoghurt
Gewone yoghurt en kwark bevatten ook melkzuurbacteriën, maar omdat vaak in onvoldoende aantallen aanwezig zijn en de ‘zure” maag niet overleven, behoren ze niet tot de probiotica. Probiotica hebben namelijk alleen effect als ze in voldoende hoeveelheid je darmen bereiken en daar ook actief zijn. Vaak wordt dan gedacht; Hoe meer probiotische bacteriën, hoe beter. Dit hoeft zeker niet het geval te zijn. Uit een enorme hoeveelheid studies gedaan met probiotica blijkt niet dat de effectiviteit toeneemt bij een hogere dosering. Wel wordt over het algemeen aangenomen dat je minimaal 1 miljard (1x109) bacteriën per dag moet innemen om een probiotisch effect te kunnen verwachten.
Welke bacterie?
Gebleken is dat de eigenschappen van de ene bacterie niet gelden voor de eigenschappen van de andere bacterie, zelfs al hebben ze dezelfde naam. Ook is het zo dat er geen enkele bacteriestam is die alles kan. Je kunt dus het beste een product gebruiken dat bestaat uit verschillende probiotische bacteriën met verschillende eigenschappen. Daarnaast verschilt de oorzaak van de meeste aandoeningen. Om een zo effectief mogelijk probioticum te nemen is het dan ook belangrijk om juist die stammen te selecteren met eigenschappen die invloed hebben op de oorzaak van de betreffende aandoening.
Meerdere stammen
De meeste yoghurt zoals Yakult, Vivit en Actimel producten bevatten een hoge dosis van één tot twee stammen. Bij de poeder en capsule vormen zijn er producten met 1 tot 5 verschillende stammen zoals bij de Aciforce- en Acidophilus range en producten met 6 tot 9 verschillende stammen zoals producten VSL#3, de Orthiflor range van Orthica en de Ecologic range van Winclove.
Wetenschappelijk bewezen
Een aantal recent verschenen wetenschappelijke publicaties, reviews en meta-analyses laat zien dat probiotica op een aantal gebieden zeker werkzaam zijn. Zo is duidelijk aangetoond dat:
- Probiotica bij de verstoring van de darmflora ten gevolge van antibioticumgebruik herstellen, waardoor de kans op diarree en infecties wordt verkleind.
- Ook is de werkzaamheid van probiotica aangetoond bij de preventie en de behandeling van ontstekingen aan de dunne darm na de aanleg van een pouch bij colitis ulcerosa (pouchitis)
- en bij het in remissie houden (vermindering van ziekteverschijnselen) van milde of middelmatig-ernstige colitis ulcerosa.
- Er zijn aanwijzingen dat probiotica ook kunnen werken bij onder meer constipatie en prikkelbare darmsyndroom.
Helaas kan nu nog niet voorspeld worden voor wie probiotica wel en niet werkt, het blijft dus een kwestie van uitproberen. Hoewel er steeds meer inzicht wordt verkregen in de rol van de darmflora in relatie tot de gezondheid en de mogelijkheden voor probiotica, blijven wetenschappelijk gezien ook een hoop zaken onduidelijk. Wat we wel weten is dat hoewel probiotica geen wondermiddel zijn, ze voor veel mensen kunnen zorgen voor een betere kwaliteit van leven.
Veiligheid
Het is goed om te weten dat het gebruik van probiotica geheel veilig is. Er is veel onderzoek gedaan naar de veiligheid van probiotica en hieruit komt naar voren dat de normale consumptie van probiotica door gezonde volwassenen en kinderen veilig is. Ook voor patiënten met ernstige en/ of chronische aandoeningen lijken probiotica veilig. Zo worden ze met succes toegepast bij veel te vroeg geboren kindjes, mensen met colitis ulcerosa en bij chemotherapie en bestraling. In deze gevallen en geval van twijfel is het echter altijd raadzaam om probioticagebruik van tevoren te bespreken met je behandelend arts.
