Aan een operatie houd je vaak littekens over, maar per persoon en soort operatie verschilt het herstel hiervan. Een litteken op de buik in de richting van de huidlijnen, dus dwars over de buik, wordt doorgaans veel 'mooier' dan een litteken loodrecht op de huidlijnen, zoals door het midden van de buik. Ook hangt het genezen van een operatie sterk af van hoe je zelf geneest. Op latere leeftijd is de kans dat je een minder mooi litteken krijgt overigens kleiner dan wanneer je 20 bent; de immuunreactie is vaak minder heftig.

Herstel en littekenvorming

Het kan tot twee jaar duren voordat een litteken langzaam kleiner en minder duidelijk wordt. De huid repareert wonden met collageen, een dikke eiwitrijke substantie die vezels vormt om de huid te repareren. Op de collageenlaag ligt het korstje, dat na verloop van tijd wegvalt. Of de laag daaronder zich dan herstelt tot echte huid of litteken is geen kwestie van hoe diep of wijd de wond is, maar meer van de locatie van de wond en je genetisch bepaalde huideigenschappen. Een litteken vormt makkelijker op plekken waar de doorbloeding van de huid niet goed is. Dat is op eeltige huid, op knokkels en op plekken waar de huid dik is, zoals in het gezicht. Ook kan een infectie ervoor zorgen dat een litteken minder netjes heelt.

Tijdens het genezingsproces kunnen er verschillende soorten littekens ontstaan:

•  Allereerst een goed genezend litteken. Dit is in het begin nog wat roder en onderhuids wat verdikt. Na een paar weken of maanden wordt het litteken steeds zachter. Uiteindelijk, na één jaar, wordt het een wit en zacht litteken. Bij mensen met een gepigmenteerde (gekleurde) huid is de kleur van het litteken vaak wat donkerder.
•  Soms krijg je een hypertrofisch (= Latijns, betekent “verdikt”) litteken. Oftewel een abnormaal dikker op de huid liggend litteken dat soms pijnlijk is, jeukt en er opvallend uit kan zien. Een hypertrofisch litteken ontstaat als de genezing in de eerste maanden te actief is. Daardoor blijft het litteken langer rood, jeukt het langer en is het zelfs verdikt. Het kan spontaan genezen, hoewel dit soms jaren kan duren.
•  Bij een keloïd litteken is de normale genezing volledig ontremd. Het litteken kan (zeer) grote en harde vormen aannemen. De littekens zijn altijd groter dan het oorspronkelijke wondgebied en kunnen (erg) pijnlijk zijn jeuken.

Hieronder kun je het resultaat van littekenherstel zien na een aantal maanden van een laparoscopische operatie en een operatie op de "klassieke" manier:

Met dank aan Jaime en War

Wat kun je er zelf aan doen?

Het vormen van een litteken kan wel tot 2 jaar duren. Binnen die 2 jaar kun je het beste actie ondernemen om je litteken er 'mooier' uit te laten zien.

•  Ga het eerste half jaar niet met je kwetsbare littekens de zon in, het litteken kan snel verbranden. Bescherm het litteken de eerste 2 jaar tegen uv-straling met een hoge SPF. Hiervoor zijn handige sticks te koop.
•  Littekens zijn gevoelig voor grote temperatuurwisselingen. Je kunt daarom het beste warme sauna’s of extreme kou vermijden.
•  Wees voorzichtig met bepaalde bewegingen die de huid rondom het litteken kunnen uitrekken. Bedenk ook dat de huid van het litteken na 1 jaar nog maar (maximaal!) 70-80% van de oorspronkelijke trekkracht bezit.
•  Pas als de hechtingen uit de wond zijn gehaald, mag je er iets van een crème op smeren! En pas als alle korstjes verdwenen zijn en het litteken stevig genoeg is, kun je het gaan masseren.
•  Masseer het litteken eens per dag (of vaker) met een crème. Een litteken mist een goede vochthuishouding en dien je hierdoor extra aandacht te geven.
•  Neem het litteken tussen duim en wijsvinger en maak kleine ronddraaiende bewegingen. Zo houd je het litteken soepel en zorg je voor aanmaak van nieuw collageen.

Crèmes

•  Er zijn veel crèmes op de markt die claimen goed te zijn voor littekens, maar je hoeft echt niet veel geld uit te geven voor een goede crème.
•  Er is wetenschappelijk aangetoond dat een crème die vitamine E bevat, de genezing bevordert. Uit onderzoek blijkt dat crèmes met aloë vera goed werken. Maar vaseline is ook prima.
•  Je hebt allerlei speciale littekencrèmes zoals PCLE-Crème van Biodermal. Hiervan is geen wetenschappelijk onderzoek bekend maar de ervaringen zijn overwegend positief.
•  Nog een optie is Calendula crème, wat verzachtend en wondgenezend werkt.
•  Of Bio-oil, dat bijdraagt tot het verzachten van littekens, huidstriemen en pigmentvlekken.
•  STAUDT littekencrème is ontwikkeld door plastisch chirurg dokter Staudt in samenwerking met collega's uit het Rode Kruis Ziekenhuis te Beverwijk.

Siliconengel

De crèmes die echt goed zijn onderzocht en waarvan enig effect op het voorkomen van littekenhypertrofie (sterk verdikte littekens) is bewezen zijn de siliconencrèmes. Indien de wond(en) nog lang rood blijven en na 4 weken nog duidelijk zichtbaar zijn, is dit een optie. Bijvoorbeeld de Scarban Velvet Touch siliconengel. Dit merk heeft ook siliconen verband wat goed kan werken. Voor de rest geldt dat het altijd goed is om de littekens vet te houden en te masseren. Littekens worden namelijk uit zichzelf ook altijd mooier.

Gelsheet

Er bestaat ook een zelfklevende siliconen gelsheet (niet te gebruiken op open of geïnfecteerde wonden). Bijvoorbeeld Cica-Care, waarvan is bewezen tot 90% effectief te zijn bij de verbetering van rode, donkere en dikke littekens. Je knipt er een reep vanaf die je op het litteken plakt. Deze reep kun je vele keren (2 à 3 weken) dagelijks opnieuw gebruiken. Je wast hem met water en zeep en droogt hem af. Deze krijg je vergoedt indien je het op voorschrift van de arts verkrijgt. 

Litteken / fascie (fysio)therapie

Deze fascie therapeuten werken met technieken die het herstel van het weefsel bevorderen. Vaak bestaat de methode uit een combinatie van zogenaamde 'myofasciale technieken', 'manuele technieken', speciale tape technieken, oefeningen en soms het versoepelen van stug littekenweefsel met speciale apparatuur. Hierdoor kan een litteken bijvoorbeeld weer soepeler en zachter worden, minder trekken en een gezondere kleur krijgen. Ook kunnen ze helpen bij verklevingen, littekenweefsel dieper in het lichaam.

Lees de ervaringen van andere stomadragers met littekens